Kolektif Hafıza ve Semboller ile İlişkisi

BELLEK

“1 Geçmişteki deneyimleri, tecrübe ve yaşantıları anımsayabilme yetisi. Deney ya da tecrübeleri anımsama, zihinde canlandırma ve geçmişi şimdi de koruma gücü.

2 Anımsayan öznenin, geçmiş yaşantılarına, bilinç hallerine ya da geçmişte algılamış olduğu nesnelere ilişkin çıkarımsal olmayan bilgisi.

3 Özgün olaylar, olgu ve nesneler, imge ve fikirler ortada olmadığı zaman, onlarla ilgili bilişi ya da malumatı zihinde korumaktan meydana gelen fonksiyon.

4 Söz konusu malumatı depoladığı, biriktirdiği varsayılan sistem ya da yer.”

Halıfalı Kartları

Ahmet Cevizci’nin yaptığı bellek tanımlarında görüldüğü gibi, bellek istisnasız bir şekilde geçmişle bağlantılı bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. M.Ö. 6. yüzyılda yaşamış olan Yunan şair Simonides tarafından ilk defa ortaya atılan “memorite” ya da “ars memoriae” kavramları geçmiş ile kurulan bilinçli ilişkinin tanımı olarak da günümüze kadar gelmektedir.

Kolektif belleğe yani toplumsal belleğe bakıldığı zaman ise Halbwachs, bu geçmiş ile kurulan ilişkiyi sosyal bir olgu olarak ele almıştır. Bu sosyal olguda, toplum bellek üzerinde etkilidir ve kişinin zihinsel işlem yapmasının temelini oluşturmakta, anılarını şekillendirmekte veya geçmiş ile kurulan ilişkiyi yönlendirmektedir. Daha açıklayıcı olmak gerekirse, kolektif bilinç: kişinin içinde yaşadığı toplumun ilgisine, kültürüne, değerine, sanatına, sembolüne, algılama ve yorumlama biçimine göre bir bellek inşa etmesidir. Bu noktada açıklanması gereken çok önemli bir detay bulunur. Bu bellek inşası her ne kadar toplum tarafında şekillense de toplumun ortak kodları üzerinden ele alınsa da bireysel deneyimlerin, kişisel algılama şekillerinin de etkisi bulunmaktadır. Temel olarak kolektif bellek, toplumun bize sunduğu algılama zemini üzerine kurduğumuz kişisel algı ve deneyimlerimizin birikmesi olarak ele alınabilmektedir.

Kolektif Hafıza ile Semboller Arasındaki İlişki

Tüm bu başlık aslında “Halıfalı” olarak adlandırılan bu çalışmanın bazı temel taşlarını açıklamak için yazılmıştır. Şöyle ki hazırlanan bu diploma projesinde öncelikle;

• Anadolu Motifleri ve bu motiflerin gerek tasarım gerek mana olarak ne kadar zengin olduğu açıklanmıştır.

• Bununla birlikte bu motiflerin aslında birer sembol olduğunun altını çizmek için sembol ve sembolizm hakkında gerekli bilgiler verilmiştir.

• Anadolu motiflerinin bu özellikleri doğrultusunda bir sembol kart serisi olarak tasarlanmasına karar verilmiş olunmasından ötürü sembol kartlar hakkında da tarihsel bilgiler aktarılmış ve hazırlanan kart serisinin işlevi hakkında temel ip uçları verilmiştir.

• Son olarak, hazırlanan bu sembol kartlarını seçme sürecinin neden kartların sembollerine bakarak, yani kartlar açıkken yapıldığı açıklanmak istenmiştir. Bunun içinde açıklanması gereken temel şey kolektif hafıza ve kolektif hafıza ile semboller arasındaki ilişkidir.

  
  

Bellek; algılarımız, duyumlarımız veya deneyimlerimiz aracılığı ile kavradığımızı yani dinlediğimiz ve yahut gördüğümüz şeyleri canlı tutabilme yetisi olarak karşımıza çıkar. Ancak bellek tek başına bireysel bir olgu olmadığı için “kolektif bellek” başlığı altında görsel toplumsal hafızayı da yaratır. Bu alanda, geçmişte depolanan imgeler ile birlikte şimdi ve gelecekte var olan imgeler üstü üste binerek gelişmeye devam eder.

Kısaca, kişi bir motifi de sembolü de bireysel, sosyal, kültürel ve geçmişte depolanan imgelerin etkisi ile ele alır ve ona yönelir. Dokumalarda kullanılan Anadolu motifleri de tüm bu sürecin içine dahildir. Yani kişi şans eseri ya da rast gele bir kart seçiminde bulunmaz, görsel hafızadan yola çıkarak kolektif belleğinin yönlendirdiği kartı seçer. Bu noktada hazırlanan sembol kartlar yani “Halıfalı” bir noktada bilimsel bir zemin üzerinde kendine yer bulmuş olur.